Klankschalen. Houd je er niet mee bezig!

Klankschalen. Houd je er niet mee bezig!

Door Piet Guijt

Inhoudsopgave

1. Inleiding
2. Wat zijn klankschalen?
3. Wat is de oorsprong? 
4. Wat is de werking en bedoeling ervan?
5. Hoe gaat een behandeling en wat verwacht men ervan op grond van welke ‘verklaringen’?
6. Connectie met taoïstische denkbeelden
7. Wie werken met klankschalen?
8. Wat gebeurt er op paranormaalbeurzen?
9. Wat moeten we als christen denken van de mogelijke en vermeende invloeden van klankschalen?
10. Mogelijke gevolgen van je inlaten met vormen van occultisme
11. Literatuur
 
1. Inleiding
Het zou vanzelfsprekend moeten zijn dat christenen zich aan Gods Woord houden en hun heil alleen van een relatie met Jezus Christus verwachten en zich laten leiden door de Heilige Geest. Helaas zien we dat sommige christenen yoga doen met naast de yoga-mat zelfs nog een Boeddhabeeld, transcendente meditatie doen, of geloof hechten aan vermeende krachten van een kristal, stenen of bepaalde etherische oliën. Ook blijkt dat iemand die lid is van een evangelische gemeente die buiten gemeenteverband zich bezighoudt met coaching en daarbij klankschalen gebruikt, en dat op zijn website aanbiedt. Het was de aanleiding voor dit artikel over klankschalen.


2. Wat zijn klankschalen?
Een klankschaal is een soort kom van metaal (bijv. een mengeling van verschillende metalen, waaronder ‘goud, zilver, koper, kwik, lood, ijzer en tin’) (9,14) of keramisch materiaal. Of het bestaat uit bijv. uit silicazand van puur kwartskristal (16). Zij worden traditioneel gebruikt in Tibetaanse en boeddhistische ceremonies. Ze worden ook wel ‘zingende kommen’ genoemd vanwege het karakteristieke geluid (11).
 
Zowel de samenstelling van de metalen als de dikte, de grootte en de kleur kunnen verschillen. Zoveel klankschalen, zoveel klanken (14). Elke klankschaal heeft, afhankelijk van de grootte en samenstelling, een eigen karakter, toonzetting en klankkleur (16). 
 
De eenvoudigste manier om geluid en trilling uit een klankschaal te krijgen, is door er met een klopper tegenaan te tikken. De trilling van de klankschaal verplaatst zich snel om en door het lichaam, waar het in iedere cel resoneert (9), zo denkt men. Het verkrijgen van geluid kan ook door het aanstrijken van de buitenrand van een klankschaal waardoor een aanhoudende toon ontstaat, het ‘zingen’ van een klankschaal (15).

3. Wat is de oorsprong? 
Vele honderden jaren geleden ontdekten boeddhistische monniken in het Himalayagebergte dat trillingen een diepgaand effect hebben op lichaam en geest, en werden klankschalen gebruikt als onderdeel van spirituele en genezende praktijken in religieuze ceremonies en meditatieve rituelen. Binnen de traditionele Himalayaanse cultuur werden klankschalen vaak gebruikt door sjamanen die geloofden in de kracht van geluid en trillingen om fysieke, mentale en spirituele onevenwichtigheden te harmoniseren (2). De hogere klanken zouden via de psyché de weg vrijmaken naar een veranderd bewustzijn en zelfverwerkelijking (20).
Later kreeg klankschaaltherapie een plaats in westerse wellness-centra en meditatiegroepen.
 
4. Wat is de werking en bedoeling ervan?
De klankschalen worden veelal in de new age beweging gebruikt en bij meditatie vanwege de rustgevende klanken (16) en “worden beschouwd als hulpmiddelen voor ontspanning en genezing. Door het geluid en de trillingen die ze produceren, kunnen klankschalen helpen bij het verminderen van stress en angst, het verbeteren van de concentratie en het bevorderen van een gevoel van welzijn” (11). In de gedachtewereld van new age is de mens te zien als alleen een brok ‘energie’ dat continu beïnvloed wordt door ‘andere’ energieën, zoals licht, kleur en geluid (20).
Volgens oude tradities heeft klankschaaltherapie een diepgaand effect op het zgn. energetisch systeem omdat het blokkades oplost en zgn. energiecentra in balans brengt (2). 
 
Verschillende schalen worden op de voor- en achterkant van het lichaam geplaatst (soms ook direct op het lichaam of om iemand heen, bijvoorbeeld ter hoogte van de zgn. chakra’s – die anatomisch nooit zijn aangetoond) waarbij voeten, handen en hoofd ook worden meegenomen, waardoor alle lichaamscellen op subtiele wijze door de trillingen worden ‘gemasseerd’, en daardoor komt men in een diepe ontspanning en in een andere staat van (bewust)zijn, aldus een vrouw die ook reiki -behandelingen geeft “voor het ontvangen, benutten en het doorgeven van universele levensenergie” (17). 
 
Een klankschaal produceert een verscheidenheid aan harmonische boventonen. “Deze tonen (die ook trillingen zijn) brengen alfagolven in de hersenen op gang, waardoor je hersenen en je zenuwstelstel onmiddellijk ontspannen en kalm worden. Je normale wakende hersenstaat produceert bètagolven. In alfagolven wordt het denken vertraagd en als je lang genoeg op het geluid focust, kun je gemakkelijk een meditatieve staat binnengaan” (15). 
 
Volgens Jeanne Ruland (12) ontstaat in een klankschaal de oerklank, het heilige ‘Om’, de allesomvattende en in alles trillende toon waardoor een trancetoestand wordt opgewekt en waardoor de energie van de energiecentra (chakra’s) wordt georiënteerd en in evenwicht gebracht. Ook zou men er zgn. behulpzame geesten kunnen oproepen (12). Men meent dat de trillingen van klankschalen de cellen in je lichaam masseren, en aldus een innerlijke massage geven. Zo kunnen eventuele blokkades, die je onrustig maken of fysieke klachten geven, loskomen (15).
 
Iemand, die een klankschalensessie heeft ondergaan, zegt: “Al snel zak ik weg in een staat van ontspanning. Het is alsof de geluiden van de instrumenten (klankschalen en grote gongs) me naar een magisch droomland voeren” (2). Een ander: “Je wordt opgenomen in een andere wereld, in een andere bewustzijnstoestand” (12). Lijkt dat niet op een soort hypnose?
 
5. Hoe gaat een behandeling en wat verwacht men ervan op grond van welke ‘verklaringen’?
Op haar website (17) schrijft Bianca Witteveen, die ook reiki-behandelingen geeft: ”De klankschaalmassage is gericht op de 7 zgn. hoofdchakra’s”, en “per chakra wordt een klankschaal geplaatst die door zijn vibratie de energie van de desbetreffende chakra gaat opleven. Chakra’s zijn energiewielen die elk een eigen kwaliteit hebben die bij een bepaald gebied in het lichaam hoort. Om je leven in balans te houden, is het van essentieel belang dat de energie goed door het lichaam kan stromen. Door evenwicht in deze chakra’s kan de levensenergie weer onbelemmerd gaan stromen. Met deze energie wordt het zelfherstellend vermogen van het lichaam gestimuleerd en dit werkt fysiek, emotioneel, mentaal, spiritueel en energetisch door” (17).
 
“Door de trilling van klank wordt het hele lichaam op diepere lagen in beweging gezet. Alle materie vibreert op een eigen unieke frequentie, je cellen, je hart, hersenen en alle organen. De trillingen brengen een diepe ontspanning en geven ruimte om tot jezelf te komen. Klank is één van de oudste manieren om in contact te komen met je diepere zelf en tot genezing en heling te komen. De trillingen van de schalen masseren als het ware je innerlijke organen, dit is klankmassage in de diepere lagen, bijv. de spirituele laag”, aldus Bianca Witteveen. Men spreekt wel over het ondergaan van een zgn. klankbad (17).  
 
Een andere website (6) beschrijft de effecten van trillingen door klankschalen als volgt: “De trillingen die door je lichaam gaan, zijn vergelijkbaar met een rimpeling in het water, wanneer je een kiezelsteentje in een spiegelglad meer gooit. De kringen van het steentje gaan dan over het hele wateroppervlak. Zo is het ook met de klankschaal. Elk gezond lichaam heeft een eigen trilling en een eigen frequentie. Als je ziek bent of een blokkade in je lichaam hebt, bijvoorbeeld door stress, is jouw frequentie verstoord. Los je dat op met een klankschaal, dan zal jouw lichaam eerst mee gaan trillen met de trilling van de klankschaal. Daarna gaan jouw lichaam en de klankschaal op gelijk niveau trillen, waardoor je weer in je eigen frequentie komt”. 
 
Volgens Willam de Prouw, oprichter van Sound Meditation resoneren zijn zeven klankschalen (crystal bowls) met de zeven hoofdchakra’s in het lichaam. In zijn sprookachtig ingerichte studio staan grote Boeddhabeelden naast tropische planten (2).
 
Op de website ‘Linnerkracht’ (5) van een vrouw die yoga- en reiki- cursussen geeft, is te lezen: “Een klankschaal is een hulpmiddel dat inwerkt op alle cellen en spierlagen van ons lichaam. Door de trilling van de klankschaal trilt het lichaam eerst mee met de schaal, om zo in cadans te komen met de schaal. De trilling en vibratie maakt een eventuele blokkade vrij en vermindert daardoor”. 
 
Opmerkelijk is het dat alleen op haar website vermeld staat, dat een klankschaalbeleving niet geschikt is als men een psychisch- of psychiatrisch behandeltraject volgt; bij hartproblemen zoals hartritmestoornissen of een pacemaker, bij zwangerschap, spataderen, epilepsie, kort na een operatie, bij extreem hoge bloeddruk, en wanneer men in behandeling is voor kanker (5). Mensen die allergisch zijn voor bepaalde soorten metaal moeten de schalen niet op hun lichaam plaatsen, aangezien klankschalen meestal van metaal zijn gemaakt (10).
 
6. Connectie met taoïstische denkbeelden
Ook in het taoïsme (een eeuwenoude Chinese mystieke, filosofische en religieuze stroming) is het werken met en geloven in effecten van klanken bekend. De oude tao-meesters en hun sjamanistische voorgangers constateerden op helderziende wijze een verband tussen specifieke emoties en organen. “De vijf zgn. helende klanken (long-, nier-, lever-, hart-, milt- klank) die worden gebruikt als een belangrijk hulpmiddel om emoties te balanceren en een begin te maken met detraumatiseren, brengen het desbetreffende orgaan in trilling, waardoor het gaat ontgiften. Dit kunnen fysieke afvalstoffen zijn maar meestal gaat het om energetische ballast. Iemand die te vaak bang is geweest en deze emotie niet goed heeft verwerkt, verzamelt angst in de nieren. Emoties en hun residuen huizen deels in de organen. Deze organen kunnen hierdoor te gespannen zijn. Met behulp van de klank kan het orgaan deze energie loslaten en zich vervolgens vullen met zuivere gebalanceerde energie. Het orgaan ontspant zich en er ontstaat ruimte. De helende klanken zijn bij uitstek een techniek die psyche en lichaam op een integrale manier benadert. Het proces is zowel fysiek als mentaal” (4). 
 
Een andere website die eveneens gebaseerd is op taoïstische denkbeelden, maar nu spreekt over zeshelende klanken, schrijft: “Het is een heel effectieve manier om stress, energieblokkades, lichamelijke én emotionele verontreiniging tegen te gaan. De basisgedachte is dat elk orgaan (te verdelen in 5 yin- en 5 yang- organen) verbonden is met een bepaalde klank, kleur en kwaliteit van energie. Men neemt aan dat emoties die niet goed verwerkt zijn, zich als het ware vastzetten op de vliezen van de organen. De Chinese Geneeskunde gaat van dezelfde principes uit” (3). De klanken (long-. nier-, lever-, hart-, milt- klank) zorgen ervoor dat de emoties, die volgens de taoïsten verbonden zijn met de organen, in balans komen, waardoor je kalm en rustig wordt (alleen de zgn. drievoudige Verwarmerklank is niet verbonden met een orgaan. Deze klank wordt als afsluitende, centrerende en tot rust brengende klank gedaan). De visualisatie tot slot is gericht op het ondersteunen en versterken van het element waarmee het orgaan verbonden is (3). Vooruitlopend op par. 9 is mijn vraag: Kunt u dit alles geloven?
 
Dat het zgn. helende effect kennelijk ook al door alleen het reciteren of ‘chanten’ van mantra’s, dus geluid van de stem (!), wordt verondersteld, blijkt wel als je op een website Ohm Teken, Wat Betekent dit Symbool bij Yoga? - Yogashop leest: “Er wordt gezegd dat Tibetaanse klankschalen ‘het geluid van het niets’, of ‘Om’ (Ohm of Aum) produceren; door boeddhisten en hindoes wordt dit geluid beschouwd als het oorspronkelijke geluid van de schepping. ‘Ohm’ is de klank van de mantra die resoneert in je lichaam als je het reciteert. De trillingen zijn voelbaar van je basis(chakra) tot je kruin(chakra)” (15). De klanktherapie gaat uit van het sjamaanse (sjamaan = toverdokter) denken dat tonen en klanken een helende werking hebben. Esoterische systemen kennen een universum, dat bestaat uit klanken. Het hindoeïsme kent zelfs een ‘oerschepping’ door een heilige klank (de shabda of oer-klank a-oe-mmmm) (20). 
 
“De klank Om bestaat uit vier geluiden A, U, M en stilte. Als je Aum chant, dan voel je als het ware de trilling van je basis naar je kruin gaan.

• Het A of Aaa – geluid vibreer je vanuit je buik (hara). Dit geluid staat voor het creatieve aspect van het universum, het begin of ontstaan van iets.
• De tweede klank is U of Ooo en gaat over de organiserende energie van het universum, hoe iets een plek krijgt. Dit geluid komt vanuit je zonnevlecht.
• De derde klank M of Mmm krijg je door je lippen op elkaar te doen en dat geluid vibreert in je hoofd, je derde oog (ajna) en je kruin (sahasrara). M staat voor transformatie, dat alles altijd verandert. Het laatste geluid van Om is stilte (anagata) en dat is het aspect van puur bewustzijn of zelfrealisatie” (15). 

 
7. Wie werken met klankschalen?
Uit de diverse websites die wij doorgenomen hebben (zie de literatuurlijst), blijkt dat degenen die klankschalensessies als therapie voor ontspanning en herstel/healing aanbieden, allemaal zich ook bezighouden met zaken zoals bijv. yoga, NLP, reiki, channeling, hypnose, contact met geleidegeesten (lees: demonen), helderziendheid of heldervoelendheid, en dat hun (new age) denken is doortrokken van boeddhistisch, hindoeïstisch en taoïstisch denken wat blijkt uit het gebruik van energetische termen als chakra’s, meridianen, energiebalans, etc.
 
8.  Wat gebeurt er op paranormaalbeurzen?
Op paranormaalbeurzen zien we diverse dubieuze zaken zoals o.a. vormen van waarzeggerij (zoals iriscopie, hypnose, handlezen, astrologie, tarotkaarten, pendelen, helderziendheid) , meditatietechnieken (TM, yoga, Silva  mind control), alternatieve geneeswijzen vooral gericht op de geest (zoals aura healing, reïncarnatietherapie, Bachbloesemtherapie, spirituele aromatherapie, neuro- linguïstisch programmeren, neuro-emotionele integratie, psychosynthese, rebirthing), alternatieve geneeswijzen vooral gericht op het lichaam (zoals acupunctuur, magnetisme, homeopathie, reiki therapie, chakra healing, touch for health) (13,18,19). En verder ziet men op die beurzen ook aandacht voor ‘genezende’ werkingen van etherische oliën, edelstenen, mineralen, en ook …..klankschalen! Dat moet toch al te denken geven. In de volgende paragraaf gaan we er nader op in.
 
9. Wat moeten we als christen denken van de mogelijke en vermeende invloeden van klankschalen?
Opvallend is dat op internet en in christelijke boeken niets te vinden is over het mogelijke gevaar van klankschalen. Alleen het schokkende artikel Elektrosound farmaceutica (20) van Gerard Feller zegt er zijdelings iets over. Kennelijk is het niet zo gemakkelijk om het bezig zijn met klankschalen te duiden als goed of fout. Want waar ligt de grens? Immers, niet alles is toch fout of gevaarlijk? 
 
Bij klankschalen zijn twee aspecten te onderscheiden, namelijk het hoorbare geluid (net zoals bij muziek) en de trilling, die onzichtbaar is maar bij een bepaalde kracht wel te voelen is.
 
Wat het geluid betreft, men kan van bijvoorbeeld muziek genieten, en het kan blijdschap geven en rustgevend zijn. Denk aan David die op de harp speelde voor koning Saul. Maar men kan door muziek ook in trance raken of bijv. agressief worden. Ook is van belang in welke mate men iets doet. Eten en drinken is prima en nodig voor het lichaam, maar te veel eten en drinken is ongezond en kan, zeker wat alcohol betreft, problemen opleveren, bijv. in het verkeer. Men moet de grenzen kennen en niet overgaan. Het zingende geluid van bepaalde klankschalen kan mensen in een verlaagde staat van bewustzijn brengen waarbij men zich heel ontspannen en zelfs loom kan voelen.  
 
En wat betreft het effect van trillingen, is dat dan zo verkeerd? Het hangt ervan af. Trillingen zijn wat de gevolgen betreft, zeker waarneembaar (zichtbaar), bijv. bij een aardbeving. Maar ook het voorbijgaan van een vliegtuig en het afgaan van een bom is niet alleen te horen maar ook te voelen. Dat bepaalde trillingen ten goede kunnen worden gebruikt, zien we bij bijv. fysiotherapie waarbij een fysiotherapeut trillingen (vibraties) en massages gebruikt als therapie voor bepaalde sportblessures van het lichaam.
 
Maar hoe zit met trillingen door het aanslaan van een klankschaal waarbij de trillingen meestal zo minimaal zijn dat het geen fysiek effect kan hebben op het lichaam, ook al bestaat dat voor 70% uit water (9), maar dat is niet te vergelijken met het water in een vijver of sloot. En bovendien is er de grote leugen en misleiding dat de minimale trilling van invloed zou zijn op de 7 chakra’s en energiebanen (die wetenschappelijk en anatomisch niet aantoonbaar zijn) en deze in evenwicht en balans zou brengen. Als men zich openstelt voor die vermeende invloed van die ‘trilling’, dan geeft men zich over aan suggestie. 
 
Wie de paragrafen 4 t/m 6 gelezen heeft, zal wellicht gedacht hebben: ‘Je moet toch wel heel goedgelovig (om niet te zeggen: naïef) zijn om dit alles als waarheid aan te nemen’. Het gebruik van klankschalen en de vermeende effecten van de (minimale) trillingen door die schalen is namelijk gekoppeld aan een occult en esoterisch new age denken dat niet-bijbels is (de oorsprong is het occulte taoïsme en het Tibetaans boeddhisme) en wetenschappelijk ook niet verifieerbaar is, maar wat mensen in nood (stress etc.) van alles belooft zoals rust, ontspanning en heerlijk gevoel. Het is een middel van satan om mensen van God af te trekken of af te houden, en hen vervolgens in de duisternis te voeren. In feite is het niet een je openstellen voor de zgn. ‘energie’ maar voor de gevallen geestelijke wereld, voor demonen dus! (20). Dit is wat er gebeurt: de duivel parasiteert altijd op bepaalde fysieke elementen in Gods schepping om er zijn leugenachtige draai aan te geven. Dat begon al in het paradijs: "God heeft zeker wel gezegd....". Iemand zei: “Bezig zijn met klankschalen en geloof in de werking ervan kan voor naïevelingen (niet-occultisten) nog op de rand zijn maar voordat je het doorhebt, stap je het domein van de slang binnen”, en men heeft niet in de gaten dat men steeds dieper in een moeras gezogen wordt. Wie de waarheid van Gods Woord heeft losgelaten of niet kent, is vatbaar voor elke denkbare en ondenkbare leugen, kwakzalverij en misleiding met mooie beloften (vgl. Eva in het paradijs). Het is een toegangspoort naar een mysterieuze, duistere wereld waar satan je in laat verstrikken. 
 
De klankschalen op zich zijn uiteraard niet occult (tenzij ze besproken zouden zijn), maar worden gebruikt als een opstap of medium naar wat anders, net zoals bijv. de iris en de handlijnen bepaalde gegevens/media zijn voor waarzeggers, en tevens een afleidingsmanoeuvre om mensen te laten denken dat het niet om waarzeggerij en misleiding gaat. Het heeft inwerkingen op de geest, en dooft de Heilige Geest, men is niet op Jezus Christus gericht, de geestelijke wapenrusting (Ef. 6) raak je kwijt of wordt aangetast/uitgeschakeld, en je wordt een prooi van de vijand. 
 
Het bezig zijn met klankschalen is niet uit de Heilige Geest, de Geest der waarheid. Door de filosofie achter de klankschalen (chakra’s etc.) wordt een mens weggevoerd van bijbels denken, en raakt men verstrikt in de misleiding van de boze. Men komt steeds dieper in de zuigkracht van het ongrijpbare, het mysterieuze, en het nuchtere denken wordt uitgeschakeld. Het lijkt zo mooi en onschuldig, maar bezig zijn met klankschalen heeft te maken met een andere geest dan de Heilige Geest, en zal kunnen leiden tot bijv.: betovering (hypnotisering), leegte, verkeerde meditatie (om je geest ‘leeg’ te maken in plaats van te vullen met de Heilige Geest), verdoving, bedwelming, in slaap gesust worden, verleiding waardoor men niet meer alert is, en men kan komen in een andere wereld, een schijnwereld of zelfs occulte wereld.
 
Men zegt soms: het werkt toch? Dat pragmatisme is een argument, dat het in deze tijd heel goed doet. Wat kan er voor kwaads in zitten om een methode te gebruiken, waardoor het lijden van een mens verlicht of de stress verminderd wordt? Maar zelfs als het lijkt te ‘werken’ (net zoals soms bij magnetiseurs, iriscopisten, waarzeggers, reiki masters, gebruik van drugs etc.) dan moet je, zeker als christen, je er absoluut niet mee bezig houden. Je komt los van God met alle gevolgen van dien. Je raakt uit Zijn bescherming. En waarom zou je als christen niet naar onze Heer Jezus Christus gaan die onze Geneesheer is en die ook zegt: “Komt tot Mij, allen, die vermoeid en belast zijt, en Ik zal u rust geven” (Matth. 11: 28).
 
En zelfs al zouden ‘verklaringen’ deels kloppen, dan nog moet je je er niet mee inlaten. God heeft ons de Heilige Geest gegeven, en dat is voldoende. Als men iets doet dat tegen de Heilige Geest ingaat, dan gaat de kracht weg. Vergelijk het met een gaatje in een band. De kracht (spanning) is weg. God is een jaloerse God. Hij wil ons helemaal. Hij begeert onze geest met jaloersheid (Jak. 4: 5). In tegenstelling tot klankschalen werkt de Geest van God de Trooster, heilzaam diep door (1 Cor. 2: 4-16).
 
Enkele Bijbelteksten die van belang zijn:

• “Dooft de Geest niet uit (1 Thess. 5: 19).
• “Vertrouwt niet iedere geest, maar beproeft de geesten of zij uit God zijn” (1 Joh. 4: 1).
• “Een weinig zuurdeeg maakt het gehele deeg zuur” (Galaten 5: 9). Zie ook 1 Kor. 5: 6.
• “Doet, wie niet deugt, uit uw midden weg” (1 Kor. 5: 13).
• "Ik ben de Heer, jullie God. Ik heb je uit Egypte gehaald, uit dat slavenoord. Houd er geen andere goden op na, Ik ben er immers. Maak geen afgodsbeeld; niets van wat er in de hemel, op aarde of in het water onder de aarde is, mag je afbeelden. Kniel voor zulke goden niet neer. Vereer ze niet, want Ik, de Heer, ben jullie God Ik duld geen andere goden naast Mij" (Deut. 5: 6-10). In deze twee passages staat, dat wij ons houvast moeten zoeken bij God en niet bij iets anders.
• Welke gemeenschappelijke grondslag heeft de tempel Gods met afgoden? 'Wij toch zijn de tempel van de levende God, gelijk God gesproken heeft: Ik zal onder hen wonen en wandelen, en Ik zal hun God zijn en zij zullen mijn volk zijn. Daarom gaat weg uit hun midden, en scheidt u af, spreekt de Here, en houdt niet vast aan het onreine en Ik zal u aannemen/ (2 Cor. 6: 16, 17).
• "En ik bid, dat uw liefde nog steeds meer overvloedig moge zijn in helder inzicht en alle fijngevoeligheid om te onderscheiden waarop het aankomt" (Fil. 1: 9).
• Jezus Christus is onze enige kracht (Hab. 3: 19, Ps. 28: 7, Deut. 8: 18, Ex. 15: 2, Op. 5: 13, 2 Petr. 1: 3, 1 Petr. 3: 22, 1 Tim. 1: 12; Fil. 4: 13, 1 Cor. 1: 24, 2 Cor 12: 9, Ef. 1: 19, 3: 16, 4: 16). 

10. Mogelijke gevolgen van je inlaten met vormen van occultisme
Tot slot noemen we nog enkele mogelijke gevolgen die in diverse boeken en artikelen worden genoemd:

• Geen zin in Bijbellezen.
• Vermindering en kwijtraken van het gebedsleven.
• Geestelijke betovering, en verblinding voor de waarheid van Gods Woord.
• Ongevoeligheid voor de leiding van de Heilige Geest.
• Gebrek aan onderscheidingsvermogen.
• Onverschilligheid ten aanzien van zonde.
• Psychische klachten zoals angst, onrust, depressie, zelfmoordgedachten.
• Last krijgen van paranormale verschijnselen.

Dus houdt u niet bezig met wat u van God afleidt of afhoudt.
 
11. Literatuur (o.a. websites over klankschalen)
1. Ananda, Klankschalen. Bron: klankstalen - Ananda Nieuwetijdswinkel.
2. Fleur Baxmeier, Massage voor de geest. Het klankschaal-effect. Bron: +Gezond, oktober 2023, pp. 66 t/m 71.
3. Conny Coppen, Chinese Geneeskunde: schoon je organen energetisch op met de 6 helende klanken. Bron: Chinese Geneeskunde: schoon je organen energetisch op met de 6 helende klanken - Inspirerend Leven4. Drakenpoort, De vijf helende klanken. Bron: Helende klanken – Drakenpoort)))))5. Linda van Gaal, ……. Bron: kom volledig tot rust op de klanken van een klankschaal - Linnerkracht6. Sophie Golbach De kracht achter klankschalen (en frequenties). Bron: Dit is de kracht van klankschalen en frequenties - Bedrock
7. Holistisch Centrum Brabant, Klankschalen therapie. Bron: Klankschalen therapie - Holistisch Centrum Brabant (holistischcentrum-brabant.nl)8. Eva Rudy Jansen, Klankschalen, Tingsha’s, Bel en Dorje. Werking en gebruik.
9. Melanie, Wat zijn klankschalen? Bron: https://www.happywithyoga.com/ontspanning/klankschalen/#Klankschaal%20Meditatie%20of%20Klankreis?
10. Presspassblog, Gevaren van klankschalen: mythen en mogelijke bijwerkingen. Bron: Gevaren van klankschalen: mythen en mogelijke bijwerkingen (presspassblog.com)11. Reiki Wereldwijd. Klankschaal Kiezen en Gebruiken, Zo Doe je Dat! Bron: Klankschaal Kiezen en Gebruiken, Zo Doe je Dat! - Reiki Wereldwijd12. Jeanne Ruland, Rituelen en magische voorwerpen. 13. Ruud van de Ven, Genezing uit het Oosten. Voorhoeve, Utrecht, 2011
14. Marieke Wiersma, Tibetaanse klankschalen voor diepe ontspanningKlankschalen; de oorsprong, het gebruik en effect - Yogashop
15. Marieke Wiersma, Ohm Chanten bij Yoga. Dit is de Betekenis van het Symbool. Bron: Ohm Teken, Wat Betekent dit Symbool bij Yoga? - Yogashop16. Wikipedia, Klankschaal. Bron: Klankschaal - Wikipedia
17. Bianca Witteveen. De Klankhoeve. Bron:  Home - De Klankhoeve
18. Gerard Feller e.a., Tovenaars van de 20ste eeuw. Gezondheid en de ‘new age’. Een kritische behandeling van ‘”moderne” alternatieve therapieën., Gideon, Hoornaar, 1995
19. Rianne van der Smitte, Als het licht duisternis is… een aangrijpend getuigenis en onthullende feiten over new age en occultisme, Gideon, Hoornaar, 1992
20. Gerard Feller, Elektrosound farmaceutica, 1992
21. Roelof Ham, (Genees)krachtige stenen?