Door drs. Piet Guijt


Inhoudsopgave
 
1. Inleiding
2. Wat is een leugen?
3. Soorten onwaarheden
4. Waarom liegen mensen? Wat zijn hun motieven?
5. Waarom geloven mensen een leugen?
6. Nadelen van liegen
7. Gevolgen van de leugen: misleiding, dwaalleringen, bedrog, schade, verdriet
8. Praktische bescherming tegen leugens
9. Verlost van de leugen.
Literatuurlijst
 
1. Inleiding
Vanaf de zondeval is er een strijd gaande tussen licht en duisternis, tussen leven en dood, tussen vrijheid en gebondenheid, tussen waarheid en leugen.
De oorsprong en het wezen van de leugen is de satan of duivel. Jezus zei over hem: “Die was een mensenmoorder van den beginne en staat niet in de waarheid, want er is in hem geen waarheid. Wanneer hij de leugen spreekt, spreekt hij naar zijn aard, want hij is een leugenaar en de vader der leugen” (Joh. 8: 44). Dit betekent dat hij de oorsprong van het principe ‘leugen’ is. En door leugens verleidt hij dan ook de hele mensheid om te zondigen. Ook de eerste zonde is een gevolg van misleiding en leugen (vergelijk Genesis 2: 16-17 met 3: 1 en 4). Wanneer we liegen (de onwaarheid verkondigen, de waarheid verdraaien, de waarheid ten onder houden), treden we in de voetsporen van de duivel (24). Door de leugen leeft de mens niet meer in de volledige vrijheid van een hechte relatie met God. Wie los is van God, zit verstrikt in de leugen.
 
2. Wat is een leugen?
Een leugen is een bewering of schriftelijke verklaring die niet in overeenstemming is met de waarheid en werkelijkheid. Wij spreken van een vergissing als er geen sprake is van opzet. Gebeurt het bewust? Dan spreken we van een leugen. Hieronder zullen we diverse soorten leugens noemen, en nagaan waarom mensen liegen en/of leugens geloven.
‘Leugen’ kan men ook ruimer opvatten, bijv. als dwaling, namelijk alles wat niet overeenstemt met de waarheid of werkelijkheid, en zelfs nog ruimer, namelijk in normatieve zin: alles wat niet is volgens Gods heilige wil. Alles wat tegen het Woord van God ingaat, is leugen en zelfs rebellie en afgoderij. Dat is het werk van de duivel, die niet wil dat mensen gelukkig zijn en in de leugen, die ongelukkig maakt, blijven.
 
In dit artikel wordt vooral ingegaan op leugens in het hier en nu en de gevolgen ervan, maar met het diepe besef dat het niet los gezien kan worden van de geestelijke achtergrond. Immers de Bijbel spreekt in heel veel teksten over waarheid (met name in het Johannes Evangelie) en leugen, bijv. Deut. 5: 20; Ps. 119: 29, 163; Ef. 4: 25; Openb. 14: 5; 21: 27.
 
3. Soorten onwaarheden (24)
Er zijn verschillende soorten onwaarheden/leugens, en er bestaan gradaties in de mate van opzet en de mate waarin een bewering afwijkt van de waarheid. Ook de schaal waarop de leugen van invloed is, kan verschillen.
 
a 1. Bij afwezigheid van opzet spreken we van fantasie of vergissing (of bijv. slechte journalistiek, misinformatie).
 
a 2. Soms is een leugen bedoeld als satire of grap of wordt dit achteraf als excuus aangevoerd. Een zgn. leugentje om bestwil is bedoeld om een goed doel te bereiken en wordt daarom vaak milder beoordeeld (29). En in het kader van een bepaalde traditie, bijv. Sinterklaas, worden dingen aan kinderen verteld die feitelijk niet waar zijn.
 
b. Bij geringe afwijkingen van de waarheid spreken we van overdrijving of bagatellisering (29). Dit gebeurt heel veel.
 
c. Halve waarheid. Dit is een misleidende verklaring die enige elementen van de waarheid omvat. De verklaring kan gedeeltelijk waar zijn. De verklaring als zodanig kan ook geheel waar zijn maar slechts een gedeelte van de hele waarheid omvatten. De verklaring kan ook bedrieglijke elementen bevatten zoals dubbelzinnigheid en foutieve interpunctie. De bedoeling van een halve waarheid is te bedriegen, te ontwijken, de schuld af te schuiven of een verkeerde voorstelling van zaken te geven (29). Andere voorbeelden: misleidende reclame, oplichting, nepnieuws, deep fakes. Van deep fake is sprake wanneer er filmpjes worden gemaakt van mensen en op internet worden geplaatst die dingen doen en zeggen die zij nooit hebben gedaan of gezegd. Deze deepfake-technologie kan zeer gevaarlijk zijn, en “bevestigt een cultuur waar het onderscheid tussen echt en onecht, en waar en onwaar vervaagt. Niet voor niets spreken velen over een post-truth-samenleving… het laat allemaal zien hoezeer waarheid en leugen vervloeien” (6).
 
d. Een mondelinge of schriftelijke bewering waarvan de spreker of schrijver weet dat die in strijd is met de waarheid. Voorbeeld: propaganda, het opzettelijk spreken van onwaarheid met de bedoeling een ander te misleiden en kwaad of schade te berokkenen. Oplichting door bijv. phishing en matchfixing. Liegen kan tot strafbare feiten leiden zoals valsheid in geschrifte, smaad, meineed (29).
 
e 1. Dwaling, een verkeerd idee hebben. Dit kan op heel veel zaken betrekking hebben. Bijvoorbeeld een verkeerd zelfbeeld hebben. Je kan steeds gehoord hebben: je bent niks en je kan niks. En je gaat dat geloven. Dat is heel schadelijk. Dwaling kan ook betrekking hebben op een verkeerde visie op Bijbelteksten (daarom moet alles getoetst worden (16)) of op het aanhangen van een verkeerde (valse) godsdienst.
 
e 2. Een ander soort van dwaling zijn waanvoorstellingen of waandenkbeelden. Men leeft in een waanwereld.
 
f. Zelfbedrog. Men liegt zoveel dat men zelf niet meer weet wat nu eigenlijk de werkelijkheid is. Je gelooft je eigen leugen en dus je eigen werkelijkheid (31).
 
4. Waarom liegen mensen? Wat zijn hun motieven? (24, 25, 26, 33)
De in zonde gevallen mensheid leeft in een wereld waarvan satan nog de overste is (Joh. 12: 31; 14: 30; 16: 11). De nog niet in vrijheid levende egoïstische mens is nog gericht op eigenbelang dat mede de basisoorzaak is van liegen (en bedriegen).
 
a. Liegen als troost. Dit gebeurt omdat leugens soms troost kunnen bieden wanneer de waarheid verontrustend kan zijn. Maar waar ligt de grens? Wat is wijsheid?  Als bijvoorbeeld een arts weet dat een zieke erg kwetsbaar is dan zal hij de afweging moeten maken om de laatste maanden van de patiënt dragelijker te maken door de korte levensverwachting te verzwijgen, óf om hem daadwerkelijk de waarheid te vertellen zodat de patiënt de kans krijgt die laatste maanden zinvol in te vullen (32, 34). Soms bedriegt men zichzelf door bepaalde problemen te verdringen.
 
b. Liegen vanwege tact. Men wil de ander niet kwetsen. Als ik ervanuit ga dat ik de waarheid vertel en de ander heeft een andere waarheid, hoe voorkom ik dan dat ik de ander kwets? Want de waarheid kan in sommige gevallen pijnlijk en zelfs kwetsend zijn. Stel ik ga op kraamvisite bij een kennis of vriendin. Ik kijk in de wieg en vind dat ik nog nooit zo’n lelijke baby heb gezien. Vertel ik dat dan? Nee, want de moeder vindt haar baby uiteraard de mooiste van de hele wereld. Ik kwets haar als ik mijn mening zou vertellen (32). Maar als men de waarheid niet mag verzwijgen, dan gaat het erom het met wijsheid, begrip en tact te doen, en evt. steun te bieden (13).
 
c. Men denkt met liegen voordeel te kunnen behalen, bijv. men wil leuk, aardig of populair gevonden worden. Met pakkende en/of sensationele koppen (14) wil men aandacht trekken en er meer geld mee verdienen. Men wil iets voor elkaar krijgen, je zin willen krijgen, dus manipulatie.  
 
d. Een geheel ander soort motief is dat men liegt uit schaamte (men zegt “Ik weet het niet” – omdat men de waarheid niet durft te zeggen), of omdat men confrontaties wil vermijden of uit angst voor consequenties, bijv. bepaalde ongewenste gevolgen zoals straf of gevangenschap, ontlopen. Men gebruikt smoesjes, bijv. “De bus had vertraging”. Petrus betuigde driemaal: “Ik ken die mens niet”, en vervloekte daarbij zelfs zichzelf. En Abraham verzweeg bewust de (volle) waarheid, namelijk dat Sara ook zijn vrouw was (Gen. 12: 11-13; 20: 1-3). Of men liegt om aan de werkelijkheid te ontsnappen (28).
Leugen is een middel om iets te ontkennen. Toen na het vertrek van het Russische leger uit het Oekraïense Bucha diverse mensen op straat waren gevonden, die gedood waren door Russische soldaten, werd door het Kremlin de leugen verkondigd dat het allemaal in scène zou zijn gezet om de Russen te kunnen beschuldigen. Het ontkennen heeft mogelijk iets dubbels. Enerzijds een grove, brutale leugen, anderzijds een poging om schuld te ontkennen, want anders word je misschien wel hartstikke gek van schuldgevoelens.
 
e. Liegen om een of meer mensen bewust te misleiden of om schade toe te brengen. Men houdt bepaalde informatie achter, bijv. verborgen gebreken van een auto die men wil verkopen. Een oplichter geeft iemand valse informatie om een geldbedrag afhandig te maken. Ook kunnen mensen samenspannen om andere mensen voor te liegen. Bijvoorbeeld een groep politici die geheimhouden dat er een enorme milieuverontreiniging is vastgesteld, omdat zij herkozen willen worden (13).
 
e. Invloed, controle, macht willen hebben. Men gebruikt leugenretoriek. Retoriek is de beeldspraak die gebruik maakt van clichés en bombastisch taalgebruik. Oorspronkelijk was het synoniem met retorica, maar later is het verworden tot een negatieve verwijzing naar holle frasen, waarbij breed wordt gesproken, maar weinig wordt gezegd. Er wordt dan ook wel gesproken van holle retoriek (31).
 
Soms willen mensen koste wat het kost een ideologie promoten, ook als er een leugen en bedrog voor nodig zijn. Vaak speelt de honger naar macht en geld een belangrijke rol. Allemaal onzuivere en egoïstische motieven. Machtige sectoren hechten nog steeds veel waarde aan leugens als een manier om de geesten te manipuleren van de mensen die ze willen beïnvloeden. Op die manier slagen ze erin om mensen te overtuigen het onaanvaardbare toch te aanvaarden. Vaak wil men ook controle houden over de media en over alle instellingen om die ideologie over te brengen (33).
 
De leugen wordt verkondigd via propaganda (het Latijnse propagare dat vermeerderen of voortplanten betekent), een vorm van communicatie waarbij door de belanghebbende partij wordt getracht aanhangers voor haar gedachtegoed te winnen. Door het bewust verspreiden van eenzijdige en/of (zelfs) verzonnen informatie wordt geprobeerd de publieke opinie te bespelen. Daarbij worden diverse propagandatechnieken gebruikt, zoals bijv. herhaling, trucs, misleiding, suggestief woordgebruik, eufemismen, framing, symbolen, slogans, cameratechnieken, fotovervalsing (30).
Propagandistische campagnes met de omvang van die als in nazi-Duitsland, maar ook van bijvoorbeeld de Sovjet-Unie onder Jozef Stalin, Noord-Korea en het Irak onder Saddam Hoessein, worden ook wel indoctrinatie genoemd. Ze komen vooral voor - en kunnen ongecorrigeerd blijven bestaan - in dictaturen zonder vrijheid van meningsuiting (30).
Vaak is er ook sprake van dwang, waarbij de vrijheid in keuze bij de ontvanger (sterk) beperkt kan zijn. Wie de leugen niet gelooft, wacht jaren gevangenisstraf. Een recent voorbeeld is de Russische inval in Oekraïne. Wij zien hoe de leugen een dekmantel of legitimatie ervan is. Poetin wil Oekraïne ‘bevrijden’ van het ‘nazi’-regime in Kiev. En ex-KBG-er Kirill (nu patriarch van de Russisch-Orthodoxe ‘Kerk’) legitimeert de oorlog met het schijnargument Rusland te verdedigen tegen westerse decadentie. Maar dat was niet het argument en het doel van Poetin. En bovendien moet men decadentie niet bestrijden met oorlog en vernietiging, maar met geestelijke middelen. Bedacht moet worden dat de legitimatie afhankelijk is van geloof in de leugen. Het draagvlak is medeschuldig aan het kwaad.
f. Zieke geesten (15). Bijv. pathologisch liegen, dat is liegen om het liegen. Het kan zo ver gaan dat het echt een verslaving wordt. Een pathologische leugenaar weet (in tegenstelling tot de pseudologische leugenaar die zijn eigen leugens gaat geloven) heel goed dat zijn beweringen niet waar zijn, maar kan de impuls om te liegen niet bedwingen (10,29).
Een speciaal soort leugens en/of waanvoorstellingen zijn complottheorieën. Vaak worden ze verzonnen en rondgebazuind door mensen die paranoïde zijn en de overheid wantrouwen (8). Ik heb mij verbaasd over wat mensen zoal willen geloven. De Amerikaanse complotdenker Alex Jones meende dat twee schietpartijen in de USA met dodelijke afloop voor tientallen basisschoolleerlingen in scene waren gezet. En dat de ouders acteurs waren. Onlangs is Jones in een rechtszaak veroordeeld, maar volgens hem is het een heksenjacht en zijn de aanklagers, de rechters en de jury allemaal ‘demonisch bezeten’ en ‘in de greep van de cultideologie van de Nieuwe Wereldorde’ (1).
 
Tot slot van deze paragraaf willen wij nog opmerken dat niet alle leugens met egoïsme of ‘slechtheid’ te maken heeft. Denk aan de Egyptische vroedvrouwen Sifra en Pua (Ex. 1) en de hoer Rachab in Jericho die loog over de twee verspieders (Jozua 2). En zou je niet mogen liegen als in de tweede wereldoorlog nazi’s aan je vroegen of je Joden in huis verborgen had?
 
5. Waarom geloven mensen een leugen?
a. Leugens kunnen soms gemakkelijker te begrijpen zijn dan de waarheid (33).
b. Mensen geloven graag wat ze willen horen. Ze willen liever geen negatieve boodschap (13). We willen allemaal (graag) berichten geloven die ons aangenaam de oren klinken. Men is zelfs bereid om iets te geloven dat tegen alle bewijzen ingaat (33). Een ongemakkelijke waarheid wordt zelfs veranderd in een gemakkelijk te slikken leugen en men doet de waarheid geweld aan (27).
 
c. Mensen die in problemen zijn (bijv. armoede, eenzaamheid) zijn (meer) vatbaar voor misleiding door mooie verlokkende beloften in reclames of van oplichters en criminelen.  Denk aan bijv. ‘phishing’ (oplichting van mensen door ze te lokken naar een valse (bank)website, die een kopie is van de echte website) en ‘matchfixing’ (het door omkoping manipuleren van een wedstrijd dat deze eindigt in een op voorhand vastgestelde uitslag).
 
d. Mensen die de overheid wantrouwen, zullen graag berichten geloven die hun wantrouwen bevestigen. We zagen dit in de tijd van de coronacrisis. Ook mensen die een hekel hebben aan bepaalde (groepen) mensen zullen graag bepaalde leugens over hen geloven. Dus als een misleider leugens verkondigt om een draagvlak voor zijn verkeerde bedoelingen te verkrijgen, dan zijn zij die de leugen geloven en daarmee voor het gewenste draagvlak zorgen, medeschuldig aan het nadelige gevolgen van die leugen. Wie bepaalde leugens gelooft (wil geloven) is dan in zekere zin net zo ‘kwaadaardig’ als degene die deze leugens vertelt of rondbazuint. Wie zo ‘slecht’ is dat hij denkt dat de leugen de waarheid is, is inderdaad ‘slecht’. Dus is steeds de vraag hoeveel belang de lezer of de luisteraar hecht aan de waarheid.
 
6. Nadelen van liegen
We kunnen daarbij een tweedeling maken, namelijk nadeel voor degene die de leugens verkondigt (of gelooft), en nadelige gevolgen voor andere mensen die slachtoffer zijn van de leugens (par. 7).
Wie liegt, is in zekere zin een dienstknecht van de boze. Mensen denken dat ze met liegen een voordeel kunnen behalen, maar liegen is veel destructiever dan de meesten denken. Als je vaak genoeg liegt, houd je uiteindelijk ook jezelf voor de gek. En als er bij herhaling wordt gelogen, passen de hersenen zich aan en reageren nauwelijks meer. Er treedt een gewenning op. Hierdoor is men in staat tot het vertellen van steeds grotere en destructievere leugens (26). “Het ernstige gevolg hiervan is ook een verlies van moraliteit en een verhoogde innerlijke staat van onrust” (28).
Bovendien moet bedacht worden dat liegen onnodig veel energie kost. Als men gaat liegen, zal men al snel gaan overwegen wat het beste verhaal is, wat de factoren zijn die je moet veranderen, wat je wie wel en niet wijs kunt maken, enzovoort. En als je iets vertelt, zal je altijd moeten bedenken wat je eerder verteld hebt. Dat allemaal om maar niet betrapt te worden. Want op de waarheid kan je niet betrapt worden, die is er gewoon; maar een leugen kan ontdekt worden (13). En verder: al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar wel (26).
 
Ook wie de leugen gelooft of de waarheid ontkent, beschadigt en benadeelt zichzelf (13). Denk aan bijv. een oplichter die in zijn eigen leugen gelooft. Of aan een drankverslaafde die   beweert helemaal niet verslaafd te zijn, en geen hulp wil aanvaarden. Een ander soort misleiding is anorexia, waarbij iemand die heel mager is, denkt dat zij heel dik is en moet afvallen.
 
Als liegen een masker is voor een dieperliggend probleem, of omdat men bepaalde omstandigheden niet onder ogen durft te komen of dat men iets wil verbergen, is het van groot belang om jezelf onder ogen te komen en met het liegen te stoppen. De realiteit is immers, dat alleen de waarheid je vrij maakt. Immers je bewust worden van liegen, hiermee afrekenen en beginnen met eerlijk worden, kan een enorme bevrijding betekenen voor jezelf, en je omgeving.
 
7. Gevolgen van de leugen: misleiding, dwaalleringen, bedrog, schade, verdriet
Er zijn ‘oneindig’ veel situaties waarin leugens en bedrog en waandenkbeelden tot heel veel verdriet en ellende hebben geleid. We zullen een aantal voorbeelden noemen. Eerst een aantal op kleine, meer persoonlijke schaal, en vervolgens enkele voorbeelden op grotere schaal.
 
Door oplichting kunnen mensen grote financiële schade lijden. In bijv. het tv-programma Opgelicht hoor je de meest schrijnende verhalen. In een aantal gevallen is ook sprake van emotionele schade als iemand zich voordoet als minnaar of potentiële huwelijkspartner, maar vaak alleen op geld uit is. Loverboys kunnen jonge meisjes met mooie praatjes en beloften inpalmen en diepongelukkig maken.
 
Sommige mensen hebben het waanidee dat ze in een verkeerd lichaam zitten en de leugen geloven dat het probleem zou zijn op te lossen met operatief ingrijpen. Maar dat is geen oplossing. Integendeel, want vaak leidt het tot zelfs meer problemen, niet alleen lichamelijk maar ook tot psychische en sociale problemen.
 
Als gevolg van de leugens van de Amerikaanse complotdenker Alex Jones werden de ouders van de vermoorde kinderen vaak belaagd met doodsbedreigingen en moesten zij zelfs regelmatig verhuizen. Opmerkelijk was dat de leugens van deze man een gretig gehoor vinden bij wapenlobby-aanhangers (1).
 
Omdat men denkt dat de ivoren slagtanden van olifanten en hoorns van neushoorns potentie verhogend zouden werken, worden vele dieren onnodig gedood.
 
Met name in Pakistan komt het voor dat christenen door een moslim vals worden beschuldigd van iets en daarvoor jaren in de gevangenis terechtkomen. Een bekend voorbeeld is Asia Bibi die jarenlang onschuldig in de gevangenis zat. In Noord-Korea worden christenen gevangengenomen of naar een werkkamp gebracht omdat men de leugen gelooft dat zij een slechte invloed op het land zouden hebben. Het tegendeel is waar.
 
De taliban in Afghanistan denken dat vrouwen een gevaar vormen voor de openbare eerbaarheid/zedelijkheid, en daarom moeten ze helemaal gesluierd zijn, zodanig dat je niets meer van hen ziet. En ze mogen geen onderwijs ontvangen. Dat is overigens ook heel dom, want dan kunnen vrouwen ook geen medische opleiding volgen. Het is om te huilen. Gods wil is het dat mensen, ook in het openbaar, mogen worden wie ze mogen zijn en dat hun talenten tot ontwikkeling komen, mede ten dienste van het land.
 
Valse godsdiensten zijn misleidend omdat ze mensen niet leiden naar Jezus die de (enige)  Weg, de Waarheid en het Leven is. En bovendien is vaak het gevolg dat christenen volkomen ten onrechte op alle mogelijke manieren vervolgd worden vanwege hun geloof. Denk aan vervolging door bijv. ISIS, die op basis van leugens en waanideeën medemensen doden. Extreem waren de zeer brute en beestachtige onthoofdingen van met name christenen door ISIS in Irak en Syrië. We zien dat leugen vaak samengaat met dwang en geweld. In mei 2022 werd in Nigeria Deborah Samuel Takubu door medestudenten gelyncht vanwege een gerucht dat zij op Whatsapp Mohammed zou hebben beledigd. In de eerste drie maanden van 2022 werden bijna 900 Nigeriaanse christenen gedood door de aanvallen van extremistische moslims (Bron: Open Doors).
 
Het gevolg van de leugenachtige legitimatie (mede ‘dankzij’ het door de bevolking van Rusland geleverde draagvlak) van de Russische inval in Oekraïne is een onvoorstelbaar grote hoeveelheid verdriet, angst, pijn, verlies van mensenlevens, vernietigingen, etc. Bovendien roept de ene leugen de andere op. Poetin noemt de NAVO de oorzaak van de inval in Oekraïne en de Russische minister van buitenlandse zaken Lavrov beschuldigt Oekraïne van agressie omdat het zich tegen Rusland verdedigt met westerse wapens.
 
Ook meeheulen met o.a. anarchisten, die de overheid in een kwaad daglicht willen plaatsen, kan zeer negatieve maatschappelijke gevolgen hebben. Denk aan bijvoorbeeld de ontkenning van de klimaatproblematiek. Of geloof in de complottheorie dat de overheid bewust de coronacrisis in het leven zou hebben geroepen, terwijl later bewezen is dat het virus ontstaan is op een dierenmarkt in China.
 
Een magistraal voorbeeld van hoe geraffineerd de waarheid wordt verdraaid en daardoor de gehele wereldbevolking wordt misleid, is te lezen in het boek Iedermans Ondergang van Roelof Ham (9). In de eindtijd zal de antichrist hetzelfde kunnen doen, en is het voor ons als christenen van groot belang om zeer waakzaam te zijn, en trouw te blijven aan het Woord van God, zelfs in grote verdrukking.
 
8. Praktische bescherming tegen leugens
Dagelijks wordt wereldwijd heel veel informatie (zowel tekst, beeld als video) uitgewisseld. Zowel in directe fysieke contacten als ook via telefoon. En verder via diverse media zoals radio en televisie, dagbladen, tijdschriften, reclamefolders en in deze tijd ook via social media en vele (ca. 2 miljoen) websites (22). De grote vraag is welke informatie in dat oerwoud van data juist en betrouwbaar is. Een groot probleem is namelijk dat niet iedereen die informatie op het internet plaatst dat doet met zuivere bedoelingen. Wie of wat kun je nog geloven en vertrouwen? (22).
 
Dat we nieuwsberichten steeds vaker wantrouwen, heeft een nieuw fenomeen In het leven geroepen, de zogenaamde factcheckers die controleren of de dingen die beweerd worden wel waar zijn. Maar ook hier geldt weer dat je niet zomaar met zekerheid kan zeggen dat het label ‘waar’ of ‘onwaar’ dat door hen op artikelen of beweringen wordt geplakt, echt betrouwbaar is. De Duits-Amerikaanse van origine Joodse filosofe Hannah Arendt zei eens: “Wanneer een mens niet meer weet wat juist is of fout, kun je hem alles wijsmaken, en in de wereld waarin goed en kwaad, waarheid en leugen afhankelijk zijn geworden van ieders persoonlijke keuze (wat in toenemende mate het geval is), is beïnvloeding van mensen gemakkelijker dan ooit, en dat is een gevaarlijke ontwikkeling” (22).
 
Om nepnieuws op internet te herkennen, moet men altijd nagaan waar het bericht geplaatst is en wat de bron van de informatie is. Google naar de genoemde bron. En ga na wie de afzender is. Als dat niet zeker is, zoek het account dan online op. Bij de grote nieuwswebsites zie je op Facebook vaak een ‘blauw vinkje’ staan. Dit betekent dat ze gecontroleerd en geverifieerd zijn vanuit Facebook. En uiteraard ook het bericht controleren bij andere media. En kijk goed naar foto’s en video’s. Slaan ze op het artikel? (2, 14)
 
Tot zover een paar praktische punten. Maar belangrijker is dat men wezenlijk van de leugen en de leugenaar verlost wordt.
 
9. Verlost van de leugen
Als men werkelijk en voor altijd verlost wil zijn van de leugen, van de waan, van het kwaad, van satan, dan is er maar één mogelijkheid, namelijk geloof in het verzoenend offer van Jezus Christus, Die zei: “Ik ben de Weg, en de Waarheid en het Leven” (Joh. 14: 6a). Dan wordt men overgeplaatst in het Koninkrijk van God, waar men voor eeuwig de bestemming heeft gevonden in volmaakte vrede, vrijheid en gelukzaligheid. Dan hoeft men niet meer te liegen en is men ook geen slachtoffer meer van leugen en dwaling, want men leeft voor eeuwig in het licht van Gods liefde en heerlijkheid. Dan leeft men in de waarheid met een andere, normatieve dimensie, namelijk datgene wat in overeenstemming is met wat God heeft bedoeld. Jezus zegt: “Heilig hen in Uw waarheid, Uw Woord is de waarheid” (Joh. 17: 17). En u zult de waarheid verstaan, en de waarheid zal u vrijmaken (Joh.8: 32). Waarheid is alles wat naar Gods wil is.
 


 
Literatuurlijst
1. Jan van Benthem, Complotdenker Alex Jones moet de waarheid erkennen. Nederlands Dagblad, 5 augustus 2022. Bron: https://www.nd.nl/nieuws/buitenland/1136095/de-amerikaanse-complotdenker-alex-jones-moet-de-waarheid-eindel#/reader?page=3
2. Ruben den Boer, Tuin er niet in: 7 soorten nepnieuws & voorbeelden.
Bron: Tuin er niet in: 7 soorten nepnieuws & voorbeelden - Frankwatching
3. Marlien Boom, Satan, de vader van de leugen. Bron: Satan, de vader van de leugen - She-rises.net
4. Paul Boonefaes, Zwijg! Waarom woke niet deugt.
5. Paul Boonefaes, Het woke-isme is een aanval op de redelijkheid. Bron: Het woke-isme is een aanval op de redelijkheid - Wynia's Week (wyniasweek.nl)
6. Ad de Bruijne, Deepfake. Column in Nederlands Dagblad, 12 juni 2022
7. De legende over leugens en waarheid. Bron: De legende over leugens en waarheid - Verken je geest
8. Piet Guijt, Het leugenmechanisme van complottheorieën. Bron: https://www.stichtingpromise.com/complottheorieeumln.html
9. Roelof Ham, Iedermans Ondergang. November 2020. ISBN 9789083027883
10. Info.nu. Wat is de reden waarom mensen liegen? Bron: https://mens-en-samenleving.infonu.nl/communicatie/118899-wat-is-de-reden-waarom-mensen-liegen.html
11. Lotte Lambrecht, Factcheck: nee, deze video toont geen protest tegen de coronamaatregelen. In: Knack. 28-10-2021. Bron: Factcheck: nee, deze video toont geen protest tegen de coronamaatregelen (knack.be)
12. René Leverink, De macht van leugens. Bron: De macht van leugens - René Leverink Tekst
13. Ed Meester, Waarheid, geheimen en leugens - A different kind of honesty. Bron: https://www.nnic.nl/nnic-blog/waarheid-en-leugen.html
14. Online.nl, Hoe herken je nepnieuws? Bron: Hoe herken je nepnieuws? 5 handige tips | Online.nl
15. Hessel von Piekartz, Complotdenken ‘steeds extremer’. In Nederlands Dagblad van 28 april 2022. Bron: Poetin is de nieuwe held van kleine anti-overheidsgroepen; extreemrechtse aanslag ‘voorstelbaar’ | Nederlands Dagblad
16. Willem Jan Pijnacker Hordijk. Toetst alles - waarheid en leugen in de christelijke gemeente. ISBN 9789058290021
17. Salt of the Earth, Verborgen in de schuilplaats van leugens | Salt of the earth
18. Carlijn Simons, Drie redenen om te liegen (en hoe je de waarheid kunt spreken)
15/02/2022. Bron: https://www.quest.nl/mens/psychologie/a39073476/leugen-om-bestwil-redenen/
19. Margriet Sitskoorn, Hersenhack. Update je brein. ISBN: 978-9044639124
20. Cor Stoker, De leugen van de ideologie. Bron: De leugen van de ideologie | Columns Cor Stoker (wordpress.com) - Search (bing.com)
21. Jurgen Tiekstra, Sentimenten en onjuistheden verdringen feiten in het klimaatdebat. Bron: https://www.leugens.nl/2022/03/06/sentimenten-en-onjuistheden-verdringen-feiten-in-het-klimaatdebat/
22. Upstream, Seizoen 2022, Aflevering 8. Bron: Upstream | Family7
23. Julia Vanonte, De waarheid achter leugens: zo weet je dat iemand liegt. Donders Instituut, 27 juli 2020. Bron: https://www.gelderlander.nl/nijmegen/de-waarheid-achter-leugens-zo-weet-je-dat-iemand-liegt~afa63714/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.bing.com%2F
24. Waarheid en leugen (1). Bron: Waarheid en leugen (1) : Frisse Wateren
25. Waarheid en leugen (2). Bron: Waarheid en leugen (2) : Frisse Wateren
26. Waarom blijven wij liegen als we weten dat het niet juist is. Bron:
Waarom blijven wij liegen als we weten dat het niet juist is (psychologievansucces.nl)
27. Wat is waarheid? Bron:  Wat is Waarheid - De waarheid kan gekend worden!
28. Wat voor invloed hebben leugens op ons? Bron: https://verkenjegeest.com/invloed-leugens-op/
29. Wikipedia, Leugen. Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Leugen
30. Wikipedia. Propaganda (communicatie). Bron: Propaganda (communicatie) - Wikipedia
31. Wikipedia, Retoriek. Bron: Retoriek - Wikipedia
32. Winneylicious, Getroost door een leugen of gekwetst door de waarheid? 4 mei 2016. Bron: winneylicious (wordpress.com)
33. Wordt een leugen waarheid als deze duizend keer herhaald wordt? Bron: https://verkenjegeest.com/leugen-waarheid-herhaald-wordt/
34. J.J. Buskes, Waarheid en leugen aan het ziekbed. Uitgeverij: W. Ten Have N.V. Amsterdam, 1964. ISBN 9789025930233






Niets uit dit artikel mag worden zonder uitdrukkelijke toestemming van de stichting en de auteur/vertaler worden overgenomen, gekopieerd of gebruikt worden. Uiteraard mag volgens de gangbare regels van bronvermelding er wel naar verwezen worden in andere publicaties. Neem bij twijfel eerst contact met ons op via het contactformulier. 



​

Onze Stichting Promise is ooit opgericht door br. Gerard Feller om kritisch aandacht te vragen voor allerlei alternatieve therapieën waarmee hij in zijn praktijk als fysiotherapeut en hulpverlener werd geconfronteerd. Hij heeft in de 40 jaar daarna ontzettend veel kennis en kunde verzameld en zijn expertise op dit vlak enorm uitgebreid. Niet alleen heeft hij kritische kennis over alternatieve therapieën verzameld, hij heeft ook alternatieven geformuleerd en ingebracht waarin Jezus als Geneesheer centraal staat en Gods beloften, liefde en geloof als uitgangspunten in genezingsprocessen worden genomen.

Die expertise heeft nu samengevoegd in een boek: ‘Complementaire zorg in het licht van de Bijbel’.

Dit boek is nu beschikbaar!

Het is zeer de moeite waard voor zorgprofessionals en iedereen die op een gedegen manier inzicht wil in wetenschappelijk onderzochte bijbelse opties. Zo behandeld het boek het LIFE-model en het Immanuël-gebed.

“Tot dusver ontbreekt het de christelijke zorgprofessional nogal eens aan wetenschappelijk onderzochte bijbelse opties. Van oorsprong wereldse of occult getinte complementaire geneeswijzen krijgen vanuit onwetendheid of gemakshalve nogal eens een christelijke sausje, zoals ‘Jezus Yoga’. Maar een christelijk sausje over iets wat van oorsprong niet van God is kan niet de bedoeling zijn. God de Schepper van hemel en aarde, de grote Ik ben, de Vader van onze Redder en Verlosser Jezus Christus is óók onze grote Heelmeester, de Geneesheer voor ziel, geest en lichaam. Hij is de goede Herder en Zijn schapen luisteren naar Zijn stem. In Zijn Woord vinden wij antwoorden, ook als het gaat om complementaire geneeswijzen, geneeswijzen voor ziel, geest en lichaam die hun oorsprong vinden in het allesomvattende verlossingswerk van Jezus Christus. Bekering, wedergeboorte, herstel van de relatie met God de Vader, vervulling met de Heilige Geest: Jezus maakt alles nieuw, wat kapot is heel en alles wat dood is weer levend. Dát is wat de Bijbel ons leert. Om tot diep herstel te komen hebben wij geen autogene training, hypnose, geleide fantasie ontspanningsoefeningen, yoga of reiki nodig - om maar eens een paar onbijbelse zienswijzen te benoemen. Er zijn geweldige bijbelse alternatieven en die komen in de opleiding aan bod.”



Reacties van lezers:

Prachtig cursusboek met Bijbelse holistische visie op gezondheid, waarbij naast verdiepende en goed onderbouwde theorie over bijvoorbeeld neuropsychologie, ook hele praktische en duidelijk uitgelegde ademhalings- en ontspanningsoefeningen, welke zo door patiënten kunnen worden toegepast.
                                        Annemieke van den Berg, huisarts en leefstijlarts




Dit boek is een kostbare aanvulling voor elke christelijke hulpverlener. Gerard Feller combineert op unieke wijze de laatste stand van zaken in de medische wetenschap met de Bijbel en met bijna 50 jaar aan ervaring in psychosomatisch werken als fysiotherapeut. Daar waar de maatschappij, de zorg en de kerk afstevent op steeds meer verbrokkeling weet hij de verbinding aan te brengen tussen al deze elementen en reikt hij de lezer een model aan dat alle facetten van de mens verbindt (geest, ziel, lichaam en zijn sociale omgeving) wat aantoonbaar leidt tot heelheid van de mens. Precies zoals God het bedoeld heeft. Dit boek heeft mij diep geraakt omdat het niet alleen wetenschappelijk klopt, maar ook omdat het een vertaling is van wat in het hart van God leeft voor elke mens: heelheid vanuit de relatie met God de Vader, en in relatie met de mensen om ons heen.
                                         Lucie Veselka, klinisch psycholoog en psychotherapeut




ISBN/EAN978-94-91838-88-0
Prijs: 41,50
​Het boek is te bestellen via: https://edustore.nl/bestellen/edustore/catalog/7028-leefstijl